Ủy hội chứng khoán và đầu tư (ASIC)

Credit: asic.gov.au

Ls Nguyễn Văn Thân

Ủy ban Chứng khoán và Đầu tư (gọi tắt là ASIC) là một cơ quan công quyền liên bang có nhiệm vụ chính là giám sát công ty cũng như thị trường chứng khoán và tài chính gồm có các quỹ hưu bỗng, các công ty bảo hiểm, các công ty cho vay và tín dụng. Trong vai trò giám sát thị trường tín dụng, ASIC cấp môn bài và đặt điều kiện cho vay cho các ngân hàng, credit unions, công ty cho vay tài chánh và môi giới tài chánh (finance brokers).Thứ hai, ASIC giám sát thị trường chứng khoán, theo dõi và cung cấp thông tin để bảo đảm thị trường hoạt động một cách minh bạch và công bằng. Thứ ba và trong vai trò giám sát thị trường tài chánh, ASIC cấp môn bài và theo dõi hoạt động của có các quỹ hưu bỗng và công ty bảo hiểm để bảo đảm thị trường tài chính hoạt động được hữu hiệu và trong tinh thần trong sáng.

Chức năng của ASIC gồm có nhận đăng ký các công ty, cung cấp môn bài cho kiểm toán viên (auditors), thanh lý viên (liquidators), cố vấn và môi giới tài chánh. Ngoài ra, ASIC phổ biến thông tin liên quan đến thị trường tín dụng, chứng khoán và tài chánh và khi cần sẽ tiến hành điều tra và truy tố những cá nhân, giám đốc hoặc công ty vi phạm các đạo luật công ty và tài chánh dưới quyền giám sát của ASIC.

Quốc Hội và luật pháp ban cho ASIC nhiều quyền hành để có thể thi hành nhiệm vụ và chức năng đúng mức và hữu hiệu. Tất cả các công ty phải gửi báo cáo tài chính hàng năm cho ASIC. Các kiểm toán viên và thanh lý viên có trách nhiệm phải báo cáo cho ASIC biết mọi trường hợp vi phạm luật công ty và tài chánh. Các công ty điều hành các thị trường chứng khoán và tài chánh có bổn phận hợp tác và cung cấp thông tin mỗi khi được ASIC yêu cầu. ASIC cũng có thể tiến hành tổ chức các cuộc điều trần kín hoặc công khai, có quyền triệu tập và thẩm vấn nhân chứng. Có quyền yêu cầu mọi cá nhân cung cấp sổ sách và dữ kiện và nếu có dấu hiệu vi luật thì ASIC có thể sẽ khởi tố.

Ngoài ra ASIC cũng có quyền cho phép các công ty, kiểm toán viên hoặc thanh lý viên miễn thi hành trách nhiệm có điều kiện hoặc vô điều kiện. Có thể cho phép các công ty liên hệ sử dụng chung một báo cáo tài chính với điều kiện là các công ty này phải bảo đảm nợ nần cho nhau. Đối với các tổ chức từ thiện hoạt động dưới dạng các công ty trách nhiệm hữu hạn thì ASIC có thể cho phép miễn thực hiện một số điều kiện khi kêu gọi đóng góp tài chính hoặc gây quỹ. ASIC cũng tạo điều kiện để việc chuyển nhượng cổ phần được dễ dàng và nhanh chóng giữa những người hoặc công ty mua bán gồm có cả các cá nhân và công ty ngoại quốc.

Khi các công ty sụp đổ thì kiểm toán viên và thanh lý viên thường phát hiện được nhiều trường hợp vi phạm luật công ty và tài chánh và có bổn phận báo cáo cho ASIC biết. Đa số các trường hợp vi phạm liên quan tới việc các công ty tiếp tục hoạt động trong khi công ty không có tiền trả nợ (insolvent trading). Từ năm 2006 tới 2010, có tổng cộng 2343 người bị ASIC truy tố. Đa số bị phạt tiền nhưng cũng có 2 trường hợp bị phạt tù. 182 vụ khác thì bị tù treo hoặc thi hành công tác công đồng (community service). [1]. Một số thành viên trong ban giám đốc và nhân viên cao cấp của các công ty bị truy tố về tội mua bán cổ phiếu của người trong cuộc (insiders trading). Trong tháng 12/2012, một kế toán gia đã bị phạt tù vì mua bán cổ phiếu trái phép. Với ASIC, insiders trading là một tội phạm hình sự nghiêm trọng vì hình thức gian lận và tham lam có tính toán này làm công chúng mất lòng tin vào thị trường chứng khoán. Loại tội phạm này dễ bị các nhân viên cao cấp lạm dụng thông tin mật của công ty nhưng lại khó cho nhà chức trách tìm được bằng chứng để chứng minh và kết tội. Vì vậy, chính sách của ASIC là truy tố tới cùng và yêu cầu tòa ban hành hình phạt tù để răn đe mọi người khác. Tính từ 1/1/2009 đến 2014, ASIC đã khởi tố 28 vụ insiders trading và đã thành công trong 19 vụ. Có 5 bị cáo còn đang chờ xử và trong một vài trường hợp thì ASIC không chứng minh được tội phạm. Hình phạt tối đa cho insiders trading hiện tại là 10 năm tù và tiền phạt lên đến $765,000 hoặc gắp 3 lần số tiền lời kiếm được từ hành vi phạm pháp. 

Trong thời gian vừa qua có một vài vụ nổi bật mà ASIC đã và đang truy tố liên quan tới công ty HIH Insurance, James Hardie và Storm Financial. HIH Insurance là một trong những công ty bảo hiểm lớn nhất của Úc. Đây là một vụ sụp đổ công ty lớn nhất với số nợ lên tới 5.3 tỷ Úc kim. Sau các cuộc điều tra thì hàng loạt giám đốc HIH gồm có Rodney Adler, Ray Williams và Brad Cooper bị truy tố và phạt án tù vì đã vi phạm trách nhiệm giám đốc của luật công ty. Riêng Brad Cooper nhận bản án tù nặng nhất là 8 năm.

James Hardie là một công ty chuyên sản xuất và cung cấp vật liệu xây cất gồm có sản phẩm chứa asbestos - chất gây ung thư phổi. James Hardie là người Tô Cách Lan và di dân tới Úc năm 1888. Công ty James hardie xuất hiện trên thị trường chứng khoán Úc vào năm 1951. Tới năm 2001 thì công ty quyết định di chuyển qua Hòa lan để tránh nợ từ trách nhiệm bồi thường liên quan tới asbestos. Ban Giám đốc James Hardie cho biết công ty quyết định di chuyển vì lý do thuế má và có đủ số tiền dự trữ bồi thường cho nạn nhân của asbestos. Thật ra thì số tiền dự trữ không đủ để bồi thường và hụt hơn 1 tỷ Úc kim. ASIC tiến hành truy tố tất cả mọi thành viên trong ban giám đốc ra tòa và vào năm 2009, Tòa Thượng Thẩm NSW phán quyết là các thành viên trong ban giám đốc vi phạm luật công ty. Những người này bị phạt tiền và bị ngăn cấm không được làm giám đốc của công ty trong đó có người bị cấm tới 15 năm. Một số thành viên trong ban giám đốc kháng cáo viện dẫn lý do là họ chỉ dựa vào các bản ước tính (actuarial report) do các công ty chuyên nghiệp cung cấp và vì vậy thì họ không có lỗi gì cả. Tối Cao Pháp Viện Úc (High Court) đã bác bỏ lập luận này và xác định là các thành viên trong ban giám đốc có trách nhiệm hành xử cẩn trọng khi công bố những chi tiết tài chính quan trọng chớ không thể đổi thừa cho người khác.

Storm Financial là một công ty cố vấn tài chính có văn phòng chính tại Townsville Queensland. Công ty được thành lập bởi cặp vợ chồng Emmanuel Cassimatis và Julie Cassimatis vào năm 1994. Tới năm 2007 thì công ty có 146 công nhân và 13 văn phòng hoạt động khắp các tiểu bang Queensland, NSW và Victoria. Công ty có 13,000 thân chủ và quản lý 4.5 tỷ Úc kim số vốn đầu tư. Công ty bị sụp năm 2009 làm cho hàng ngàn thân chủ phải mất hết tiền và nhà cửa. Sau các cuộc điều tra thì ASIC đã tiến hành truy tố ông bà Cassimatis và vụ kiện này vẫn còn đang tiếp diễn. Ngoài ra, ASIC cũng tiến hành nộp đơn kiện Commonwealth Bank, Bank of Queensland và Macquarie Bank - những ngân hàng có mối quan hệ làm ăn với Storm để xin bồi thường cho thân chủ. Kết quả là năm ngoái, Commonwealth bank đã đồng ý trả 136 triệu cho thanh lý viên của Storm.

Tóm lại, ASIC đóng một vai trò quan trọng trong việc giám sát thị trường chứng khoán và thị trường tài chánh, một bộ phận không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường của Úc. Giới đầu tư và tiêu thụ phải có lòng tin là các thị trường hoạt động trong tinh thần trong sáng và minh bạch. ASIC là một cơ quan công quyền độc lập có đầy đủ quyền hành truy tố bất cứ ai và nhất là giới triệu phú tham lam làm giàu bằng sự gian lận hoặc lạm dụng quyền hành quản trị hoặc trong cương vị giám đốc của các đại công ty. Thị trường trong sáng và công bằng sẽ thu hút được giới đầu bỏ tiền mua cổ phiếu giúp các công ty có thêm khả năng và sức mạnh tài chính phát triển thương vụ, mướn thêm nhân công và góp phần đẩy mạnh sự phát triển nền kinh tế có lợi cho tất cả mọi người.