Di chúc bằng DVD, Iphone, webcam và file trong laptop

Credit: thirdsector.co.uk 

Ls Nguyễn Văn Thân

Vào tháng 8 năm 2015, Tòa Thượng Thẩm NSW ban hành phán quyết công nhận di chúc bổ sung (codicil) làm bằng video. Trong vụ Re Estate of Wai Fun Chan [2015], người làm di chúc là một bà cụ 85 tuổi sinh ra ở Trung Quốc nhưng đã cư trú tại Úc trên 23 năm. Bà qua đời tại Sydney vào ngày 27/6/2012 để lại tài sản tại Úc và một số nơi khác. Vài tháng trước khi mất, bà có gặp luật sư để ký một tờ di chúc vào ngày 6/3/2012. Nhưng hai ngày sau, bà cảm thấy không hài lòng với bản di chúc đó mà sức khoẻ lại không cho phép bà trở lại gặp luật sư để sửa đổi di chúc. Bà yêu cầu một đứa con gái và rể giúp bà thu DVD vì bà cũng muốn chính miệng mình nói cho các con biết tâm tư và ý nguyện của bà. Bà nói chuyện bằng tiếng Quảng Đông và bài nói chuyện này được viết ra và dịch sang tiếng Anh để nộp cho tòa. Câu hỏi là là phần bổ sung di chúc bằng DVD này có hợp pháp hay không?

Theo luật của tiểu bang NSW thì có hai loại di chúc: chính thức và không chính thức. Luật của các tiểu bang khác cũng tương tự như vậy. Di chúc chính thức thường được một người luật sư soạn ra với đầy đủ điều khoản cần thiết. Người làm di chúc ký trước mặt hai nhân chứng độc lập không thừa hưởng tài sản trong di chúc.

Di chúc không chính thức là khi người làm di chúc không làm đúng thủ tục của một di chúc chính thức nhưng có để lại một "văn kiện" nào đó biểu hiện ý nguyện để lại tài sản cho ai đó sau khi họ qua đời. "Văn kiện" được định nghĩa là bất cứ thông tin nào được ghi lại bằng chữ viết, dấu hiệu, biểu tượng có ý nghĩa mà những nhà chuyên môn có thể diễn dịch, hoặc âm thanh, hình ảnh hoặc chữ nghĩa có thể phát hình, phát thanh hoặc sao chép lại. Bản đồ, sơ đồ, bản vẽ hoặc hình cũng được coi là văn kiện.

Trong vụ Estate of D M Edwards [2000], David Michael Edwards là một người đồng tính. Ông qua đời vào ngày 18/6/1996 vì bệnh HIV. Vào ngày 21/3/1993, ông ký một tờ di chúc đề cử người thi hành nhưng chỉ ghi chung chung là họ muốn cho ai thì cho. Tới 1996 thì có một luật sư khuyên ông nên chỉ định rõ ràng cho người thi hành di chúc là tài sản sẽ để lại cho ai. Thay vì làm một tờ di chúc mới thì ông lại quyết định ghi âm di chúc trong cuộn băng cassette (audio tape). Trong cuộn băng di chúc, ông chỉ định là không để lại bất cứ tài sản nào cho mẹ và chị gái vì họ không chấp nhận ông là một người đồng tính. Ngoài ra, ông cũng không muốn mẹ và chị tới dự đám tang hay có dính líu gì tới sự chôn cất sau khi ông qua đời.

Thẩm Phán Austin của Tòa Thượng Thẩm NSW phán rằng cuộn băng ghi âm là một “văn kiện” vì có thể phát thanh lại và hội đủ yếu tố của một di chúc. Do đó, tòa chấp thuận di chúc làm bằng cuộn băng.

Trong vụ Yazbek v Yazbek [2012], Daniel Yazbek đánh máy một bức thư trong máy laptop vào ngày 11/9/2009 và sửa lại vào ngày 14/7/2009. Tới tháng 9/2009 thì Daniel tự tử.  Bức thư được viết như sau:

 "Thưa toàn thể Gia đình. Con muốn nói là con rất vinh hạnh được làm một thành viên của gia đình này. Con muốn nói với cha mẹ là còn không thể tìm được cha mẹ nào tốt hơn. Nhờ tình thương vô điều kiện của gia đình mà con đã sống tới 38 năm và con sẽ không bao giờ quên. Gia đình là linh hồn của con…Sau đây là tài sản của con mà con muốn để lại. MẸ - Con muốn mẹ sắm chiếc xe mà mẹ hằng mong ước. CHA – con biết cha không muốn gì hết ngoài tình thương của con. ANWAR – em muốn cho anh cây đàn guitar, bộ CD và các thứ đồ điện mà em có. DAVID – em muốn cho anh $50,000. MAL - em muốn cho anh $50,000 từ quỹ hưu bổng của em. AL – em muốn cho anh tất cả bộ sách kiến trúc và 50% cổ phần trong các doanh nghiệp của em…Daniel Yazbeck”.

Bức thư này đã được Thẩm Phán Slattery của Tòa Thượng Thẩm NSW chấp thuận là một tờ di chúc hợp pháp. Thứ nhất, Daniel đặt tên cho bức thư là "Will.doc" trong máy laptop, chứng minh là Daniel có ý định bức thư là di chúc của mình. Thứ hai, Daniel nói cho một nhân viên quản lý biết là có để lại di chúc trong máy laptop và chính người này báo lại cho cảnh sát và từ đó bức thư đã được phát hiện. Thứ ba, bức thư này được đánh máy chỉ một vài ngày trước khi Daniel xuất ngoại. Thứ tư, Daniel đánh tên ở cuối thư, tựa như một chữ ký cho biết ý định bức thư sẽ có giá trị pháp lý. Do đó, Tòa phán rằng bức thư là di chúc hợp pháp của Daniel Yazbeck.   

Trong tháng 9 năm 2013, Tòa Thượng Thẩm Victoria cũng công nhận một bản di chúc được thu lại qua webcam. Tới tháng 11 năm 2013 thì Tòa Thượng Thẩm QLD cứu xét một trường hợp di chúc nằm trong iphone. Trong vụ Re Yu [2013], Karter Yu tự tử vào ngày 2/9/2011. Trước khi chết, Yu đánh một vài bức thư ngắn đa số là những lời từ biệt trong iphone. Một trong những bài này bắt đầu bằng những dòng chữ "Đây là di chúc sau cùng của tôi..." Trong bài này, Yu đề cử một người anh Jason Yu làm người thi hành di chúc.

Thẩm Phán Lyon của Tòa Thượng Thẩm QLD chấp thuận di chúc trong iphone của Karter Yu. Thứ nhất, bức thư trong iphone bắt đầu bằng những dòng chữ "Đây là di chúc sau cùng của tôi..." như mọi tờ di chúc hợp pháp khác. Thứ hai, Kartier Yu có đề cử người thi hành di chúc và chẳng những thế, Kartier cũng đề cử một người dự bị phòng khi Jason không thể thi hành nhiệm vụ. Thứ ba, người thi hành di chúc được chỉ định phân phối tất cả tài sản sau khi Kartier qua đời. Thứ tư, Kartier đánh tên ở cuối thư tựa như ký tên vào văn bản. Ngoài ra, bức thư trong iphone này được viết sau mấy lời từ biệt trước khi Kartier quyên sinh.

Trở lại với vụ Re Estate of Wai Fun Chan [2015], bà Chan là một góa phụ và có 8 đứa con ở khắp nơi gồm có Sydney, Hong Kong, Trung Quốc và Hoa Kỳ. Tài sản của bà lên tới gần 1 triệu. Khi bà làm di chúc với luật sư thì số tài sản này được chia đều cho 8 đứa con. Nhưng bà thấy ấm ức vì chỉ có hai đứa con gái ở Sydney là tận tụy chăm sóc cho bà. Còn 6 đứa kia thì chẳng đoái hoài gì tới. Do đó, bà muốn sửa di chúc lại để dành nhiều tài sản hơn cho hai đứa con gái ở Sydney. Nhưng bà cũng muốn lên tiếng nói thẳng với mấy đứa kia về nỗi thất vọng của bà và muốn những đứa đó nghe được chính tiếng nói của bà mà vì lý do này lý do kia bà không nói thẳng được như vậy khi bà còn sống.

Tóm lại, di chúc không chính thức có thể được tòa chấp thuận nếu hội đủ điều kiện pháp lý. Tuy nhiên, những loại di chúc này thường dẫn đến kiện tụng vì bản chất không rõ ràng của nó. Trong trường hợp của bà Chan, cũng may là mấy đứa con khác không đặt vấn đề vì chính một trong hai đứa con gái cùng với người chồng đã giúp bà Chan thu hình video di chúc bổ sung. Trong vụ kiện Yazbeck v Yazbeck, nguyên đơn là anh còn bị đơn là cha mẹ. Vụ kiện kéo dài tới mấy năm tại Tòa Thượng Thẩm và án phí ước lượng lên tới vài trăm ngàn. Chắc là dưới suối vàng Daniel cũng phải đau lòng nếu biết cha mẹ và anh chị em kiện nhau như vậy. Phải chi Daniel chịu khó bỏ ra chừng một hai giờ cũng như vài trăm đô để ký một tờ di chúc chính thức đàng hoàng thì đâu có kết cuộc như vậy.